Dwudniowa konferencja naukowa

Kryzys człowieczeństwa?

edycja II

Transgresja i transcendencja – dwie nadzieje

25-26 maja 2017 roku

            Prawdziwe życie jest gdzie indziej – pisał Arthur Rimbaud. Wielu współczesnych myślicieli religijnych widzi w tym zdaniu doskonałe uchwycenie sensu nadziei religijnej. Nadzieja ta odrywa się od tego, co ziemskie, doczesne, faktyczne i kieruje się ku transcendencji. W religiach monoteistycznych transcendencja oznacza Boga i Jego obietnicę zbawienia, które – opisywane różnorodnie w poszczególnych tradycjach – ostatecznie przekracza możliwości ludzkiego pojmowania.

            Trudno zaprzeczyć tezie, że proces sekularyzacji nowożytnej Europy stał się możliwy właśnie dlatego, iż nadzieja pierwotnie skierowana ku transcendencji została zreinterpretowana jako nadzieja spełnienia wewnątrz immanencji świata. Owa reinterpretacja wiązała się ze zmianą wizji człowieka, który w perspektywie nadziei transcendentnej jawił się jako homo religiosus – istota dwoista, rozpięta między sacrum a profanum. Sekularna idea człowieka także uwzględnia jego wewnętrzną dynamikę, lecz zamyka ją w horyzoncie doczesności. Antropologia sekularna również posługuje się pojęciem transcendencji, rozumianym jednak horyzontalnie.

            Można zauważyć, że sekularnie zinterpretowane pojęcie transcendencji – horyzontalne, wewnątrz-światowe wykroczenie poza siebie – częściowo nakłada się na pojęcie transgresji. Transgresja oznaczała pierwotnie wystąpienie przeciw Bożemu prawu, a więc grzech. Dziś, w kontekście myśli sekularnej, oznacza przede wszystkim przekraczanie norm kulturowych i tego, co klasyczna filozofia zwykła określać mianem natury. We współczesnej humanistyce – głównie dzięki wpływowi Nietzschego – transgresja zatraciła swoje pejoratywne znaczenie i nabrała pozytywnego nacechowania kojarząc się z buntem przeciw skostnieniu, fasadowości i rutynie życia społecznego w imię poszukiwania autentyczności. Dokonujący transgresji również motywowani są więc nadzieją odnalezienia prawdziwego życia, które jest gdzie indziej. Nie jest to już nadzieja religijna, a co więcej, może być to nadzieja jawnie antyreligijna i antyteistyczna. Ujmując ideę transgresji z tej perspektywy można powiedzieć, że różnorodne wizje ulepszania człowieka dzięki oświacie, nauce, cywilizacji i technologii, sięgające korzeniami myśli Oświecenia, również można określić mianem transgresyjnych. Dość ciekawe są w tym kontekście losy pojęcia natury.

            Druga edycja cyklu konferencji „Kryzys człowieczeństwa?” poświęcona będzie zestawieniu pojęć transgresji i transcendencji. Podczas dwudniowych obrad wystąpi ponad 20 prelegentów reprezentujących wiele polskich ośrodków naukowych. Gośćmi specjalnymi będą: prof. Karol Tarnowski, o. prof. Jan Andrzej Kłoczowski, prof. Tadeusz Gadacz, prof. Piotr Gutowski, dr Jowita Guja i dr Michał Klincewicz.

            Konferencja odbędzie się w budynku Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, przy ulicy Bernardyńskiej 3, w Sali 218 (II piętro)

Organizatorzy:

Wydział Pedagogiczny Akademii Ignatianum w Krakowie

Katedra Filozofii Boga i Katedra Filozofii Religii Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie